NEGATIEVE EFFECTEN VAN KINDERHUIZEN

Oorzaak van uithuisplaatsing

In veel ontwikkelingslanden leven kinderen en hun families in grote armoede. Door de heersende armoede voelen ouders zich gedwongen hun kinderen toe te vertrouwen aan anderen. Dan hebben ze tenminste toegang tot basisvoorzieningen en scholing, zo wordt geredeneerd. Veel kinderen in wees- en kinderhuizen zijn daardoor geen wees. In veel gevallen kunnen kinderen - ook kinderen die op straat leven - het beste ondersteund worden door ouders en kinderen manieren te geven om bij elkaar te blijven, zoals kinderbijslag (voor schoolgeld en gezondheidszorg) of microkredieten voor ouders om een inkomen te verdienen. Het scheiden van kinderen en ouders geldt als laatste maatregel, nadat echt alles is gedaan om de ouders te ondersteunen bij hun opvoedingstaak en verantwoordelijkheden. Armoede mag nooit de reden zijn voor uithuisplaatsing!

Steun aan kinderhuizen

De meeste instellingen zorgen voor onderdak, kleding, voedsel, medische zorg en bieden een zekere basis aan scholing. In bepaalde gevallen, wanneer kinderen van hun ouders gescheiden zijn als gevolg van conflicten, natuurrampen, of in geval van lichamelijk of seksuele mishandeling, zijn tijdelijke opvanghuizen van vitaal belang voor deze kinderen.

Een groot aantal NGO’s en Particuliere Initiatieven meent dat arme gemeenschappen veel baat hebben bij kinderhuizen en tonen dit aan met zichtbare resultaten. Veel kinderhuizen krijgen een permanent karakter omdat ze in korte tijd een oplossing bieden voor de opvang van kinderen die (tijdelijk) geen ouders/verzorgers hebben. Nationale overheden nemen te weinig maatregelen om institutionele zorg te beperken. Op lokaal niveau is een (grootschalig) tehuis vaak een belangrijke werkgever. Vrijwilligerswerk, stages in of toeristische bezoeken aan een kinderhuis stimuleren door hun aanwezigheid en donaties het voortbestaan van de kinderhuizen.

Psychische en fysieke schade

De negatieve invloed van tehuizen op de kinderen is groot. Kinderhuizen met langdurige opvang kunnen niet zorgen voor een gezinsverband en isoleren kinderen vaak van het leven in de gemeenschap. De opzet van deze instellingen bemoeilijkt het geven van zorg die verder gaat dan het bieden van voedsel, medische zorg en scholing. Kinderen, vooral degenen die voor langere tijd worden opgevangen, krijgen vaak niet de liefde, aandacht en het gevoel ergens bij te horen, wat ze  in een gezin wel zouden krijgen. In een kinderhuis met wisselende verzorgers, missen kinderen hechtingsfiguren. Kinderen en volwassenen met hechtingsproblemen hebben vaak minder vertrouwen in zichzelf en in anderen, waardoor ze moeite hebben met het opbouwen van vriendschappen en relaties.

Kinderen die in instellingen opgroeien hebben vaak veel problemen als zij volwassen zijn (met als gevolg alcoholisme en drugsverslaving, crimineel gedrag en in uiterst geval zelfs zelfmoord), terwijl adolescenten die in een pleeggezin zijn opgegroeid er vaak gemakkelijker in slagen om zich zonder noemenswaardige problemen een plaats in de samenleving te veroveren. Voor kinderen tot drie jaar is, volgens deskundigen, de ontwikkelingsachterstand en onomkeerbare psychologische schade van het opgroeien in grote groepen met steeds wisselende leiding zo groot, dat zij altijd in een gezinsomgeving moeten worden opgevangen. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de kosten per kind van institutionele zorg 6 keer zo duur zijn als in een pleeggezin en 12 keer zo duur opvang binnen de gemeenschap of familie.

Reïntegratie in de samenleving is een andere uitdaging. Kinderen uit landelijke gebieden die langere tijd in een instelling in de stad hebben gewoond, spreken bijvoorbeeld de traditionele taal van hun familie niet meer en hebben ook de belangrijke aspecten van de cultuur en tradities van die gemeenschap niet aangeleerd. Een kind dat een instelling verlaat, heeft vaak onvoldoende communicatieve vaardigheden en culturele identiteit om te re-integreren in zijn of haar gemeenschap of in de gemeenschap waar de instelling zich bevindt.

Misstanden in wees- en kinderhuizen

Veel kinderhuizen vallen onder de noemer weeshuizen. 80% van de kinderen in kinderhuizen hebben echter nog familieleden. Dat zij wezen zouden zijn, is dan ook een onterechte veronderstelling. [noImage|NL|link;DWNLD;direct;72621|nvt|Bekijk de cijfers].

In het ergste geval worden kinderen geconfronteerd met strenge regimes in de tehuizen die hun ontwikkeling in de weg staan en die hen niet beschermen tegen een slechte behandeling of omstandigheden die vergelijkbaar zijn met kinderarbeid. In enkele instellingen is er intern sprake van seksueel misbruik. Bij veel instellingen ontbreekt het aan een systeem voor kwaliteitsbewaking, om mistanden te voorkomen en om er op een goede manier mee om te gaan.

Het sturen van vrijwilligers voor een korte periode creëert hechtingsproblemen bij kinderen. Daarnaast komt ook de veiligheid (denk aan (seksueel) misbruik en privacy van een kind in het geding. Naast vrijwilligerswerk in kinderhuizen, bieden reisorganisaties bezoeken aan naar kinderhuizen en adverteren kinderhuizen in landen als Cambodja met bijvoorbeeld dansvoorstellingen door de kinderen om zo geld op te halen. In een kinderhuis waar men het beste voor heeft met kinderen, zouden zij nooit als toeristenattractie hoeven optreden. In veel van deze gevallen komt het geld ook niet terecht ten goede van de kinderen, maar zijn er mensen die aan de kinderen verdienen.

Alternatieve vormen van zorg voor kinderen

Uit recente onderzoeken blijkt dat het voor de ontwikkeling van het kind heel belangrijk is om op te groeien in een gezinsomgeving. De overgang van institutionele zorg naar alternatieve opvang kost tijd en geld. Dit moet gezien worden als een investering in nieuwe en betere systemen. Door kritisch te zijn bij de te verlenen steun of de keuze van een project of stageplaats kunnen donoren, vrijwilligers en stagiaires echter een belangrijke bijdrage leveren aan het introduceren of verder ontwikkelen van alternatieve, kindgerichte zorgmodellen en nationale regelgeving en beleid in overeenstemming met internationale verdragen.

Verder lezen:

Gezinsgerichte zorg

Onderzoeksliteratuur: negatieve effecten van kinderhuizen